Piasecki Julian Marian, pseud. Bogusław, Wiktor (1896–1944), inżynier dróg i mostów, oficer WP, wykładowca Wyższej Szkoły Wojennej i Politechniki Warszawskiej, wiceminister komunikacji, działacz konspiracji antyniemieckiej. Ur. 13 II w Stanisławowie pod Mińskiem Mazowieckim, był synem Tomasza i Anny z Piątkowskich, bratem Józefa Mariana (zob.) i Mariana Brunona ( 1904–1980), prof. fotogrametrii Politechniki Warszawskiej. P. ukończył w r. 1913 gimnazjum filologiczne Wojciecha Górskiego w Warszawie; w ostatnich latach nauki był czynny w Wolnej Szkole Wojskowej, a później w Strzelcu. Od sierpnia 1915 działał w Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) – Okręg Ib Warszawa. We wrześniu 1917 uzyskał stopień podchorążego POW. Jednocześnie w l. 1915–18 studiował na Politechnice Warszawskiej. W listopadzie 1918 brał udział w rozbrajaniu Niemców w Warszawie. W tym miesiącu wstąpił do WP. Od stycznia 1919 był słuchaczem Szkoły Podchorążych, w kwietniu t.r., po jej ukończeniu, przeszedł w stopniu podporucznika jako instruktor do Szkoły Podoficerów w Dęblinie, od sierpnia do października był dowódcą kompanii, potem zastępcą dowódcy batalionu 1 p. strzelców katowickich. Uczestniczył w pierwszym powstaniu śląskim. Pełnił następnie służbę w 2 komp. 5 p. piechoty Legionów, potem jako referent Oddziału II Naczelnego Dowództwa WP pracował na Pomorzu. W kwietniu 1920 został w stopniu porucznika dowódcą kompanii 1 p. piechoty na froncie polsko-radzieckim i czasowo adiutantem 1 batalionu. Ranny w bitwie pod Borodzianką w czerwcu 1920, przebywał w szpitalu do połowy sierpnia t.r. W r. 1921 był m. in. starszym referentem Komendy Miasta. Odkomenderowany został wówczas na Politechnikę Warszawską. Studia na Oddziale Komunikacyjnym Wydziału Inżynierii Lądowej ukończył w r. 1923.

Awansował do stopnia kapitana w korpusie osobowym saperów i w l. 1923–33 był wykładowcą dróg żelaznych w Oficerskiej Szkole Inżynierii w Warszawie. Jednocześnie od r. 1925 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej (WSW) w Warszawie. W tym czasie odbył kurs pilotażu wojskowego. Po ukończeniu WSW powierzono mu w listopadzie 1927 stanowisko wykładowcy taktyki ogólnej w tej uczelni. Cieszył się m. in. opinią najzdolniejszego wykładowcy taktyki wojennej (J. Kirchmayer). P. był członkiem redakcji „Zeszytów Taktycznych WSW”; w ramach tej serii wydawniczej opracował Taktykę działań wstępnych (W. 1930) i inne artykuły oraz z Marianem Romeyką Zbiór przykładów taktycznych dla lotnictwa (W. 1931). Był też autorem haseł (zwłaszcza z dziedziny kolejnictwa) w Encyklopedii Wojskowej. W r. 1930 przebywał na stażu we Francji. Stopień majora dyplomowanego otrzymał 1 I 1931. Wykładał w WSW do listopada 1932, potem został dowódcą 2 batalionu 36 p. Legii Akademickiej w Warszawie.

W l. 1923–33 był P. również starszym asystentem w Katedrze dróg żelaznych na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej, gdzie prócz tego w l. 1928–39 prowadził wykłady z sygnalizacji kolejowej i urządzeń bezpieczeństwa oraz wojskowych kolejek wąskotorowych. Na podstawie własnych obserwacji i studiów na kolejach francuskich, włoskich i austriackich opublikował obszerną pracę pt. Ześrodkowanie kierownictwa ruchem pociągów w rękach dyspozytorów ruchu z punktu widzenia technicznego i wojskowego („Przegl. Wojsk.-Techn.” 1931). Jako rzeczoznawca w sprawach sygnalizacji i urządzeń bezpieczeństwa ruchu pociągów na kolejach uczestniczył z ramienia wojska w posiedzeniach Rady Technicznej Kolejowej, a także współpracował z Działem Zabezpieczenia Ruchu oraz Biurem Projektów i Studiów Ministerstwa Komunikacji. Od 22 XI 1933 do września 1939 był P. podsekretarzem stanu w Min. Komunikacji, gdzie rozwinął znaczną inicjatywę. W szczególności zajmował się tutaj dobrze mu znanymi zagadnieniami kolejnictwa, w tym budową nowych linii (za jego urzędowania oddano do użytku ok. 500 km), modernizacją techniczną taboru (m. in. wprowadzenie hamulców zespolonych), elektryfikacją węzła kolejowego warszawskiego (był przewodniczącym Komitetu do Spraw Przebudowy i Elektryfikacji Węzła Warszawskiego) itp. W styczniu 1934 przebywał w Moskwie jako przewodniczący delegacji polskiej na konferencji polsko-radzieckiej w sprawach komunikacji kolejowej (m. in. taryf i warunków przewozu). Brał także udział w pracach Międzynarodowego Związku Kolejowego UIC (Union Internationale de Chemins de Fer). Z ramienia ministra komunikacji był P. opiekunem Kolejowego Przysposobienia Wojskowego. Jako przewodniczący (od r. 1934) międzyresortowej Komisji do Spraw Motoryzacji Kraju przyczynił się wybitnie poprzez wprowadzenie ulg podatkowych, obniżkę cen sprzętu i benzyny, rozwinięcie montowni i produkcji samochodów w kraju do przyspieszenia rozwoju motoryzacji. Z ramienia tej komisji współpracował od r. 1937 z Sekretariatem Komitetu Obrony Rzeczypospolitej. Napisał przedmowę do książki R. Hergeta „Co każdy o motoryzacji wiedzieć powinien” (W. 1939). Od końca 1935 r. był prezesem Automobilklubu Polskiego, a w l. 1936–9 również prezesem Aeroklubu Warszawskiego. W r. 1936 został prezesem nowo założonego Tow. Pomocy Polonii Zagranicznej oraz wiceprezesem Rady Nadzorczej w Państwowych Zakładach Inżynierii i przewodniczącym międzyministerialnego Komitetu do Spraw Pomiarowych.

P. był zwolennikiem Józefa Piłsudskiego, lecz początkowo nie angażował się zbytnio w sprawy polityczne. Dopiero po utworzeniu w r. 1937 Obozu Zjednoczenia Narodowego (OZN) objął funkcję szefa Biura Studiów i Planowania podległego bezpośrednio szefowi OZN i wszedł w skład Rady Naczelnej OZN, stając się jednym z głównych przywódców tego obozu. Pod egidą OZN wydał broszurę pt. O gospodarce planowej (W. 1938), zawierającą zasady tworzenia systemu planowania państwowego. Kierowane przez P-ego Biuro Studiów i Planowania OZN zajmowało się wypracowaniem koncepcji OZN w zakresie spraw gospodarczych, socjalnych i kulturalnych. P. był współredaktorem „Zaczynu”, pisma uważanego za czołówkę propagandową OZN.

We wrześniu 1939 P. pracował w Szefostwie Komunikacji Naczelnego Dowództwa: organizował kolejowy transport mobilizacyjny i ewakuacyjny wśród ciągłych nalotów lotnictwa niemieckiego oraz naprawę szlaków. M. in. wspomagał ruch kolejowy autobusami, a zerwaną kolejową łączność telegraficzno-telefoniczną zastąpił siecią radiostacji krótkofalowych przejętych od policji. Współdziałał w dniach 9–15 IX w operacji przerzucenia części wojsk spod Białegostoku pod granicę południową kraju. Następnie P. ewakuował się do Rumunii, stamtąd wyjechał na Węgry, gdzie rozpoczął intensywną działalność konspiracyjną mającą na celu utrzymanie autorytetu i ciągłości obozu piłsudczykowskiego oraz włączenie go do walki politycznej i wojskowej. Nawiązał wówczas ścisły kontakt z internowanym w Rumunii E. Rydzem-Śmiglym i jako jego łącznik wyjechał do Francji, by dowiedzieć się o posunięciach rządu polskiego na emigracji i o sprawie tworzonej u boku aliantów armii polskiej. Po powrocie na Węgry rozpoczął P. w porozumieniu z Rydzem-Śmigłym, którego odwiedzał w Rumunii, dość energiczne montowanie nowo kreowanego ugrupowania pod nazwą Obozu Polski Walczącej (OPW). Na czele OPW stanął Rydz-Śmigły, a jego najbliższymi współpracownikami zostali prócz P-ego m. in. gen. Stefan Hubicki, Józef Lebedowicz, Bazyli Rogowski, płk. Jan Zientarski i Sława Wendowa (wdowa po płk. dypl. Zygmuncie Wendzie, byłym szefie sztabu OZN) oraz nie zaprzysiężony z tą grupą płk Wacław Lipiński, który znalazł się później w opozycji. Rydz-Śmigły chciał wrócić do kraju w celu podjęcia czynnej walki z okupantem i P. zorganizował w dn. 15/16 XII 1940 jego ucieczkę z miejsca internowania w Dragoslavele koło Cîmpulungu w Rumunii do Budapesztu i Balatonföldvar na Węgrzech, a następnie przeprawę w dniach 25–29 X 1941 do Warszawy. W kilka dni później P. również przedostał się przez Tatry do Polski i po nagłej śmierci Rydza-Śmigłego (2 XII 1941) rozwinął akcję skupiania do walki z Niemcami tych zwolenników rządów pomajowych, którzy działali dotychczas w rozproszeniu. W akcji tej P. zachowywał ścisłe zasady konspiracji, nie utrzymując bezpośrednio kontaktu nawet z najbliższą rodziną. W życiu codziennym używał przybranego nazwiska Stanisław Skalski, a w ruchu podziemnym posługiwał się pseudonimami Bogusław i Wiktor. Wyznaczony przez Rydza-Śmigłego na następcę przywódcy OPW, działał w tym charakterze do 25 VIII 1942, gdy został wybrany na szefa OPW w podziemiu. Był współtwórcą deklaracji ideowej OPW w sierpniu 1942, spowodował utworzenie podchorążówki im. Lisa-Kuli oraz podporządkowanie oddziałów wojskowych pod komendę Armii Krajowej. Został wówczas awansowany do stopnia podpułkownika WP. Przywiązywał szczególne znaczenie do tajnej prasy, którą dzięki jego zabiegom wydawały trzy podziemne drukarnie pod kierownictwem szefa wydziału prasy i propagandy OPW Klaudiusza Hrabyka (pseud. Marian, Paulina). Wychodziło ogółem 16 pism periodycznych oraz ukazało się kilkanaście wydawnictw książkowych i broszur.

Pomimo usilnych starań P-ego organizacja OPW nie zyskała szerokiego zasięgu (głównymi ośrodkami były Warszawa i Kraków) i pozostała raczej grupą kadrową liczącą orientacyjnie ok. 2 tys. osób. Również akcja konsolidacji obozu piłsudczyków w kraju udała się tylko częściowo wobec utworzenia Konwentu Organizacji Niepodległościowych (KON). W dniu wybuchu powstania warszawskiego P. zwołał w mieszkaniu Ireny Obarskiej-Miedzińskiej (drugiej żony marszałka senatu Bogusława Miedzińskiego) na ul. Elektoralnej kilkuosobowe zebranie w celu omówienia zamiaru wydania dziennika w chwili wkroczenia wojsk radzieckich do Warszawy. Zaskoczony tu działaniami powstańczymi, próbował w dn. 2 VIII 1944 powrócić do swojej kwatery, lecz ciężko raniony na ul. Żabiej, został przeniesiony do pobliskiego Szpitala Maltańskiego przy ul. Senatorskiej, gdzie zmarł 3 VIII 1944. Pochowany został w zbiorowej mogile powstańczej w pobliżu szpitala; zwłok jego później nie odnaleziono. P. był odznaczony m. in. Krzyżem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych (trzykrotnie), Krzyżem Niepodległości z Mieczami, Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Polonia Restituta.

W małżeństwie z Marią Jadwigą ze Zbyszyńskich pozostawił córkę Hannę (ur. 1923) i syna Jerzego (ur. 1926), inżyniera mechanika, żołnierzy Armii Krajowej, więźniów niemieckich obozów.

Portret P-ego, rys. ołówkiem, wykonany przez E. Rydza-Śmigłego, z r. 1941 w posiadaniu syna Jerzego; Fot. w Arch. Dokumentacji Mechanicznej w W. (tamże również liczne zdjęcia zbiorowe z imprez kolejowych z udziałem P-ego); – Chojnacki W., Bibliografia zwartych druków konspiracyjnych wydanych pod okupacją hitlerowską w l. 1939–1945, W. 1970; Jankowerny W., Jasińska M., Bibliografia publikacji pracowników Politechniki Warszawskiej 1915–1965, W. 1972; Enc. Wojsk.; Podręczna encyklopedia powszechna, Paryż 1954 s. 1063; W. Enc. Powsz. (PWN), VIII 90 (OPW); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Olszewicz, Lista strat kultury pol.; PSB (Lipiński Wacław); Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; – Borkiewicz A., Dzieje I Pułku Piechoty Legionów, W. 1929; Duraczyński E., Wojna i okupacja. Wrzesień 1939 – kwiecień 1943, W. 1974 s. 360; Dwudziestolecie komunikacji w Polsce Odrodzonej, Kr. 1939 s. 235 (fot.), 238, 241, 415; Filar A., Opowieści tatrzańskich kurierów, W. 1969 s. 261, 262, 268; Goetel F., Czasy wojny, Londyn 1955 s. 94–102 (relacja P-ego); Jędruszczak T., Piłsudczycy bez Piłsudskiego, W. 1963; Korboński S., Polskie państwo podziemne, Paryż 1975; Majchrowski J. M., Czynniki jednoczące naród w myśli politycznej Obozu Zjednoczenia Narodowego, Kr. 1978; Malinowski T., Aeroklub Warszawski 1927–1967, W. 1967 s. 166, 176; Micewski A., W cieniu marszałka Piłsudskiego, W. 1968; Moczulski L., Wojna polska 1939, P. 1972; Pobóg-Malinowski W., Najnowsza historia polityczna Polski 1864–1945, Londyn 1960 III 85, 340–2, 678; Pol. Siły Zbrojne, III; Polacy na szerokim świecie, W. 1936 s. 4 (Przedmowa P-ego); Politechnika Warszawska 1915–1925, W. 1925; Politechnika Warszawska 1915–1965, W. 1965; Rogowski B., Wspomnienia o marszałku Śmigłym, „Zesz. Hist.” (Paryż) 1962 nr 2; W 50-lecie powstania Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, Londyn 1969; Warszawa lat wojny i okupacji 1939–1944, W. 1973 III; – Armia Krajowa w dokumentach, Londyn 1973 II; Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939 r., W. 1964; Dokumenty i materiały do historii stosunków polsko-radzieckich, W. 1967 VI; Kirchmayer J., Pamiętniki, W. 1975 s. 384; Kopański S., Moja służba w Wojsku Polskim 1917–1939, Londyn 1965 s. 237–8; Kuropieska J., Wspomnienia dowódcy kompanii 1923–1934, W. 1971; Ludność cywilna w powstaniu warszawskim, W. 1974 I cz. 1; Pierwszy polski kongres inżynierów, W. 1938 I 32–4 (przemówienie P-ego); Politechnika Warszawska. Programy na lata 1922/23–1938–39, W. 1922–38; Rocznik Polskiego Przemysłu i Handlu, W. 1938 nr 148, 1855; Romeyko M., Przed i po maju, W. 1970 II; Rychter W., Skrzydlate wspomnienia, W. 1981; Zagórski W., Wolność w niewoli, Londyn 1971; Ziółek Z., Od okopów do barykad. Wspomnienia 1939–1944, W. 1976; – „Auto” 1936 s. 6, 440 (fot.), 1937 s. 301–2 (autograf P-ego), 1939 s. 11–13 (wywiad P-ego), 265, 266 (fot.); „Dzieje Najnowsze” 1970 nr 1 s. 187–94 (J. Maxymowicz-Raczyńska); „Gaz. Pol.” 1933 nr 325 s. 2 (życiorys, fot.); „Inżynier Kolejowy” 1934 s. 23, 156, 1939 s. 79, 82; „Kolejowe Przysposobienie Wojsk.” 1934–9 passim; „Kronika” (Londyn) 1967 z dn. 23–30 XII; „Kultura” (Paryż; 1949 nr 18 (K. Hrabyk), 1950 nr 9 (Krzeczkowski); „Na Straży” (Jerozolima) 1946 nr 26 (K. Hrabyk); „Przegl. Polit.” (wyd. konspiracyjne OPW) 1942 nr 1, 6, 7, 1943 nr 13, 1944 nr 22 (anonimowe artykuły P-ego); „WTK” 1970 nr 2 (K. Hrabyk), 1969 nr 50 (A. J. Chaciński); „Wiadomości” 1948 nr 93 (K. Hrabyk); „Więź” 1966 nr 9 s. 101–16 (W. Felczak), 1972 nr 1 s. 108–10, 112–17, 1973 nr 9 s. 116–26 (R. Zieliński); „Za Wolność i Niepodległość” (Londyn) 1947 nr 2 (K. Hrabyk); „Zaczyn” 1938 nr 27; – Arch. Ossol. w Wr.: Hrabyk Klaudiusz, Po drugiej stronie barykady, 1964 (mszp.); Arch. Politechniki Warsz.: Akta studenckie nr 2043; CAW: Akta personalne J. M. P-ego; – Informacje syna Jerzego Piaseckiego, Stanisława Frączystego, Klaudiusza Hrabyka, Stefana Jellenty i Józefa Lebedowicza.

Jerzy Kubiatowski